ความหมายของปริศนาคำทาย

                     ปริศนาคำทาย หมายถึง ปัญหาหรือคำถามซึ่งผู้ถามอาจจะถามตรง ๆ หรือถามทางอ้อมก็ตาม คำถามอาจจะใช้ถ้อยคำธรรมดาเป็นภาษาร้อยแก้ว หรือจะมีสัมผัสแบบภาษาร้อยกรองก็ได้ ภาษาที่ใช้นั้นเป็นภาษาสั้น ๆ ง่าย ๆ กระชับความ แต่ยากแก่การตีความในตัวปริศนาอยู่บ้าง ส่วนคำตอบ  มักจะเป็นสิ่งที่พบเห็นในชีวิตประจำวันในสมัยนั้น ๆ และในบางคำถามมักจะมีเค้าหรือแนวทางสำหรับคำตอบ ซึ่งผู้ตอบจะต้องใช้ความสังเกต ความคิดและไหวพริบในการคิดหาคำตอบ

ที่มาของปริศนาคำทาย

             ปริศนาคำทาย เกิดจากความต้องการลองภูมิปัญญากัน จึงมีการทายปริศนา ในสมัยก่อนนิยมเล่นกันทั้งเด็กและผู้ใหญ่ มักจะเล่นกันในยามว่างจากการทำงาน

ลักษณะของปริศนาคำทาย

๑.  นิยมใช้คำคล้องจองกันโดยไม่กำหนดจำนวนคำในแต่ละวรรค เป็นข้อความสั้น ๆ กะทัดรัดหรืออาจผูกเป็นปริศนากลอน ซึ่งบ่งบอกถึงความเป็นคนเจ้าบทเจ้ากลอนทำให้จำได้ง่าย

๒. เนื้อหานั้นมักจะนำมาจากสิ่งต่างๆที่อยู่รอบตัวเรา เช่น ของใช้ คน สัตว์ ผัก พืช เวลา สถานที่ เครื่องใช้ ปรากฏการณ์ธรรมชาติ เชาว์ปัญญา ฯลฯ ซึ่งผู้ผูกปริศนาจะต้องเป็นคนช่างสังเกต แล้วนำเอาสิ่งที่สังเกตเห็นมาผูกปริศนาให้ผู้อื่นใช้ปัญญาเพื่อแก้หรือทาย

๓.  จำนวนข้อความคำถามจะมีความสั้นยาวไม่เท่ากัน คือ อาจจะมีเพียงตอนเดียว สองตอน สามตอน หรือมากกว่านี้ แต่ข้อความทุกตอนจะเป็นการบอกคำตอบอยู่ในตัวเป็นนัยๆ ซึ่งเมื่อนำคำตอบมารวมกันจะเป็นลักษณะของสิ่งที่ทายนั่นเอง

๔.  ไม่นิยมถามตรง ๆ แต่จะใช้สิ่งเปรียบเทียบ

๕.  มีการท้าทายให้ผู้ไขปริศนาพยายามคิด

 ประเภทของปริศนาคำทาย

๑. ปริศนาที่เกี่ยวกับมนุษย์ คือ คำที่ผูกขึ้นเป็นปริศนาให้ทายนั้นจะมีคำเฉลยที่เกี่ยวกับอวัยวะ อากัปกิริยา และกิจกรรมของมนุษย์

๒. ปริศนาที่เกี่ยวกับเครื่องมือทำมาหากินและการประกอบอาชีพ คือคำที่ผูกขึ้นเป็นปริศนาให้ทาบจะมีคำเฉลยที่เกี่ยวกับการประกอบอาชีพและเครื่องมือการประกอบอาชีพ เช่น ทอผ้า ทำนา

๓. ปริศนาเกี่ยวกับพืชและสัตว์ คือ คำที่ผูกขึ้นเป็นปริศนาให้ทายจะมีคำเฉลยที่เกี่ยวกับผลไม้ พืชผัก และสัตว์ 

๔. ปริศนาเกี่ยวกับดินผ้าอาการ คือ คำที่ผูกขึ้นเป็นปริศนาให้ทายจะมีคำเฉลยที่เกี่ยวข้องกับดินผ้าอากาศ และ ธรรมชาติความคิดรอบตัว

๕.ปริศนาเกี่ยวข้องกับของกินของใช้ คือ คำที่ผูกขึ้นเป็นปริศนาให้ทายจะมีคำเฉลยที่เกี่ยวกับอาหารหรือที่เกี่ยวกับสิ่งที่เกี่ยวข้องหรือของได้

๖. ปริศนาคำทายเกี่ยวกับการแสดง การละเล่นและกีฬา คือ คำที่ผูกขึ้นเป็นปริศนาคำทาย ให้ทายจะมีคำเฉลยที่เกี่ยวกับการละเล่น ดนตรีและกีฬา

๗.ปริศนาเกี่ยวกับประพณี คือ คำที่ผูกขึ้นเป็นปริศนาให้ทายจะมีคำเฉลยที่เกี่ยวข้องกับ ศาสนา ประเพณีและวัฒนธรรม

ส่วนประกอบของปริศนาคำทาย

ปริศนาคำทายจะมีส่วนประกอบอยู่ ๖ ส่วน แต่โดยทั่วไปจะมีลักษณะไม่ครบ ๖ ส่วน กล่าวคือ อาจจะมีเพียง ๓ ส่วน หรือ ๔ ส่วน ขึ้นอยู่กับปริศนานั้นๆด้วย ส่วนประกอบที่สำคัญได้แก่
๑. อรัมภบท คือ บอกคำปริศนาหรือตัวปริศนานั้นๆ
๒. บอกสมญา คือ บอกคำปริศนาหรืออตัวปริศนาสั้นๆ
๓. พรรณาลักษณะ คือ  บอกลักษณะรูปร่าง เพื่อขยายตัวปริศนา
๔. จุดบอด จุดสะดุดใจ เป็นคำอธิบายเชิงเปรียบเทียบ ซึ่งอาจจะทำให้ผู้ทายสับสน
๕. บทสรุป คือ คำถามที่ชัดเจน เช่น แม่งหยัง (อีสาน) ใครทายได้บ้าง (ถาคกลาง)
๖. คำตอบ หรือ คำเฉลย ที่ผู้ทายจะสงวนไว้ทีหลัง